Viêm loét hang vị là một bệnh thường gặp của dạ dày. Bệnh làm ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe người bệnh, thậm chí gây biến chứng nguy hiểm.
Mọi lứa tuổi đều có thể mắc viêm, loét hang vị dạ dày nhưng với người cao tuổi có tỉ lệ mắc bệnh cao hơn cả.
Viêm hang vị dạ dày là tình trạng hang vị ở phần niêm mạc dạ dày bị viêm, cũng tương tự như viêm ở những vị trí khác trong dạ dày (tùy vào vị trí viêm hoặc loét sẽ có những tên gọi khác nhau). Tuy nhiên, viêm hang vị dạ dày không đơn giản như chúng ta vẫn thường nghĩ. Viêm hang vị dạ dày là bệnh có thể gặp trong mọi độ tuổi, song đối tượng dễ mắc nhất lại là người trong độ tuổi trung niên và đặc biệt là người cao tuổi. Tuy nhiên, gần đây trẻ em cũng có dấu hiệu mắc các bệnh về dạ dày nhiều hơn, thậm chí tình trạng loét dạ dày cũng có thể xảy ra ở trẻ trong khoảng 2 tuổi đầu. Khi viêm hang vị không được điều trị hoặc điều trị không đúng, không kịp thời sẽ dẫn đến loét hang vị dạ dày, lúc này bệnh sẽ diễn biến phức tạp hơn, thậm chí gây một số biến chứng nguy hiểm cho người bệnh.
Nguyên nhân
Trước đây viêm, loét hang vị dạ dày thường cho thần kinh không ổn định nhưng từ năm 1983 đến nay khoa học đã được chứng minh là viêm loét hạng vị dạ dày nguyên nhân chính là do một loại vi khuẩn có tên là Helicobacter pylori (viết tắt là vi khuẩn HP). Vi khuẩn HP tiết ra một men ureaza làm tổn thương niêm mạc dạ dày gây viêm, loét. Ngoài vi khuẩn HP gây viêm, loét hang vị dạ dày còn có thể do dùng một số thuốc như: corticoid (methamethason, prerednison, Solumedrol…), Aspirin, NSAID (thuốc chống viêm không steroid NSAID: non-steroidal anti-inflammatory drug) hoặc do uống nhiều rượu, bia nhất là lúc đói.
Triệu chứng
Bệnh nhân bị viêm, loét hang vị thường có những dấu hiệu tương tự như viêm dạ dày, cụ thể như đau phần trên rốn, đây là dấu hiệu phổ biến nhất. Cơn đau có thể dữ dội hoặc lâm râm, âm ỉ kéo dài có khi vài tiếng đến vài ba ngày vẫn chưa dứt hoặc lâu hơn. Lúc mới bị viêm, đau bụng nhiều khi ăn vào. Đau cả ngày lẫn đêm nhưng ban đêm đau nhiều hơn do dịch vị tiết ra nhiều kích thích niêm mạc đã bị tổn thương. Khi hang vị mới bị loét, đói đau nhiều hơn nhưng khi bệnh đã nặng, no, đói đều đau. Người bệnh thường có ợ hơi, ợ chua hoặc có nóng rát vùng thượng vị, sau xương ức. Đau thượng vị nhiều hơn khi ăn chua, cay, chuối tiêu, đu đủ chín hoặc uống rượu, bia. Bệnh nhân có thể bị buồn nôn hoặc nôn nhất là khi dạ dày tiết ra nhiều dịch vị do bị kích thích, đặc biệt khi hang vị bị viêm cấp lan đến gây viêm hẹp môn vị cấp. Người bệnh thường có rối loạn tiêu hóa như đầy hơi, chướng bụng, ăn không tiêu hoặc khó tiêu, phân lúc lỏng, lúc đặc, đôi khi phân rắn thành cục như phân dê. Do hấp thu bị giảm nên người bệnh thường gầy, da xanh, mệt mỏi, mất ngủ (do bệnh hay đau về đêm).
Viêm loét hạng vị dạ dày nguyên nhân chính là do một loại vi khuẩn có tên là Helicobacter pylori
Để chẩn đoán bệnh viêm, loét hang vị dạ dày có thể chụp X-quang có thuốc cản quang (thường chụp hàng loạt), cần nhịn ăn trước khi chụp và tốt nhất là rửa dạ dày để chụp.
Hiện nay kỹ thuật nội soi dạ dày - tá tràng được áp dụng khá rộng rãi. Đây là một kỹ thuật khá chính xác, nhanh, thuận lợi nếu được gây mê để nội soi tránh khó chịu cho người bệnh là tốt nhất. Kỹ thuật nội soi còn có giá trị khi sinh thiết niêm mạc tổn thương để xét nghiệm tế bào và xét nghiệm hình thể vi khuẩn HP với 2 kỹ thuật nhuộm gram xác định hình thể vi khuẩn HP và thử test ureaza. Nếu đúng do vi khuẩn HP, kỹ thuật nhuộm gram từ mảnh sinh thiết niêm mạc hang vị cho kết quả chính xác. Tuy nhiên, cả hai kỹ thuật bác sĩ phải có kinh nghiệm (nội soi) và kỹ thuật viên phải có kỹ thuật tốt (nhuộm gam).
Kỹ thuật nội soi dạ dày - tá tràng được áp dụng khá rộng rãi
Những biến chứng
Khi bị viêm hang vị, đặc biệt là loét hang vị, nếu không phát hiện sớm, chữa trị kịp thời, đúng sẽ dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm, đầu tiên phải kể đến xuất huyết dạ dày. So với loét hành tá tràng, loét hang vị ít bị xuất huyết hơn nhưng khi xuất huyết hang vị, nếu không phát hiện sớm để cấp cứu kịp thời, tính mạng người bệnh sẽ bị đe dọa do mất máu dẫn đến trụy tim mạch. Tiếp đến là thủng dạ dày, nếu không cấp cứu kịp thời sẽ rất nguy hiểm gây nhiễm trùng màng bụng (phúc mạc) dẫn đến sốc nhiễm khuẩn cực kỳ nguy hiểm cho tính mạng người bệnh, nếu để chậm trễ. Nếu hang vị bị viêm lâu ngày, lan đến môn vị sẽ gây hẹp môn vị làm cho người bệnh ăn không tiêu, chán ăn, đầy bụng, đau âm ỉ suốt ngày đêm, người gầy, da xanh, thậm chí có bệnh nhân phải dùng động tác làm cho nôn hết mới dễ chịu, bởi vì hẹp môn vị sẽ làm ứ đọng thức ăn và dịch vị ngày một gia tăng gây ậm ạch, khó chịu. Biến chứng đáng sợ nhất là ung thư dạ dày. Với các bệnh về dạ dày, nếu bệnh của dạ dày tá tràng sẽ đau nhiều hơn, nguy cơ chảy máu hay xảy ra hơn, nhưng hầu như ít bị ung thư hơn, ngược lại, các bệnh khác của dạ dày, trong đó có viêm loét hang vị tuy đau có ít hơn, xuất huyết ít hơn viêm loét dạ dày tá tràng nhưng tỉ lệ bị ung thư hóa chiếm khá cao.
Nguyên tắc điều trị
Khi thấy đau thượng vị có kèm theo rối loạn tiêu hóa, nôn, buồn nôn, ợ hơi, ợ chua, người cao tuổi cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt. Khi được xác định là viêm hoặc viêm loét hang vị cần tích cực điều trị theo chỉ định của bác sĩ và phải kiên trì không thể nóng vội. Người bệnh không nên đọc trên mạng rồi tự chẩn đoán và tự điều trị cho mình hoặc nghe theo sự mách bảo của người không có chuyên môn về y học mua thuốc của họ để điều trị. Nếu làm như vậy, bệnh không những không khỏi mà còn nặng thêm, thậm chí nguy hiểm thêm.
Lời khuyên của thầy thuốc
Để tránh mắc bệnh viêm loét hang vị, người cao tuổi nên có chế độ ăn, uống hợp lý như: không nên ăn quá cay, chua; không nên uống rượu bia quá nhiều nhất là khi đói, hạn chế uống cà phê, trà đặc nếu đã có dấu hiệu viêm hang vị. Sau khi ăn không nên làm việc ngay hoặc không nên chạy nhảy, tập thể dục ngay mà cần ngồi thoải mái để thức ăn được nhào trộn kỹ ở dạ dày trước khi xuống ruột non. Hàng ngày, người cao tuổi nên có chế độ tập đều đặn, nhẹ nhàng tùy theo sức của mình, không nên gắng nhất là người cao tuổi.
TS.BS. BÙI MAI HƯƠNG
