Mùa hè vừa đến nhưng có ngày nhiệt độ ngoài trời lên tới trên 45độC đã làm gia tăng các bệnh về tiêu hóa, hô hấp, huyết áp, tim mạch, đột quỵ...
Mùa hè vừa đến nhưng có ngày nhiệt độ ngoài trời lên tới trên 450C đã làm gia tăng các bệnh về tiêu hóa, hô hấp, huyết áp, tim mạch, đột quỵ... Vì vậy, người cao tuổi (NCT) cần hết sức đề phòng vì sức đề kháng đã suy yếu.
Số lượng NCT tại Việt Nam không ngừng tăng lên. Theo dự báo dân số của Tổng cục Thống kê, tỉ lệ NCT so với tổng dân số ở Việt Nam sẽ đạt đến con số 10% vào năm 2017. Dự tính đến năm 2020, tỉ lệ này sẽ lên khoảng 18%. Tuy vậy, bên cạnh sống lâu, NCT cần khỏe mạnh, do đó trong những ngày nắng nóng phải hết sức chú ý đề phòng với một số bệnh mà NCT dễ gặp phải. Bởi vì, NCT mọi cơ quan và chức năng của cơ thể đang dần dần đi xuống, trong đó chức năng bảo vệ cơ thể (sức đề kháng) cũng sẽ ngày một giảm dần trong khi bệnh tật không từ một ai mỗi khi sức khỏe có những vấn đề bất lợi.
Một số bệnh người cao tuổi dễ mắc do nắng nóng
Mất nước và điện giải do thời tiết nắng nóng, NCT bị ra mồ hôi nhiều sẽ ảnh hưởng rất lớn đến hệ tim mạch (tim đập nhanh hơn, huyết áp có thể bị tụt). Với những người NCT còn sức lao động, nhất là lao động nặng nhọc hoặc tắm biển lúc nắng, nóng có thể bị say nắng. Đây là một chứng bệnh thuộc diện cấp cứu, nếu không xử trí kịp thời có thể nguy hiểm đến tính mạng. Nếu NCT có kèm theo bị rối loạn tiêu hóa, nhất là nôn mửa, tiêu chảy do ăn uống không hợp vệ sinh hoặc ăn thực phẩm bẩn, không rõ nguồn gốc hoặc thức ăn thiu, ôi (do thời tiết oi bức, để qua ngày) hoặc ăn thức ăn chưa nấu chín (tiết canh, rau sống) hoặc nước chưa đun sôi… tình trạng mất nước sẽ trầm trọng hơn và có nguy cơ gây rối loạn tim mạch (mạch nhanh, huyết áp tụt, thậm chí trụy tim mạch, nhất là NCT, sức yếu).
Nên lưu ý là với NCT dễ bị rối loạn hệ thần kinh, hệ tim mạch bởi sự mất nước, chất điện giải nhưng khả năng tự điều chỉnh của NCT là rất khó khăn vì mọi chức năng đã suy giảm, hệ thần kinh đã bị trì trệ. Hậu quả là, nếu nhẹ sẽ làm cho cơ thể luôn trong tình trạng mệt mỏi, bủn rủn tay chân, chóng quên và hay cáu gắt, mạch nhanh, tim đập dồn dập, nặng hơn có thể truỵ tim mạch.
Nếu ở phòng máy lạnh, nên để ở 26 - 270c là vừa
Mùa nắng nóng, NCT có thể gặp sự cố cơn tăng huyết áp kịch phát do lạnh đột ngột (tắm nước lạnh, nằm máy lạnh nhiệt độ thấp quá hoặc đang nóng đi vào phòng máy lạnh ngay hoặc đang nóng, ra nhiều mồ hôi tắm nước lạnh ngay) hoặc uống bia lạnh để “giải nhiệt”. Tăng huyết áp đột ngột, nếu nhẹ có thể thấy hoa mắt chóng mặt, buồn nôn, nôn, nhức đầu, loạn nhịp tim, nếu nặng có thể xuất huyết não, đột quỵ. Cần lưu ý là đột quỵ ở NCT xảy ra vào mùa nắng chiếm một tỉ lệ đáng kể do thay đổi nhiệt độ, thay đổi chế độ sinh hoạt, ăn uống và nhất là ở những người có tiền sử bệnh tim mạch (nhồi máu cơ tim, thiểu năng mạch vành), tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, rối loạn mỡ máu (tăng cholesterol, triglycerid), đái tháo đường... Tỉ lệ đột quỵ mùa nắng nóng ở NCT thường xảy ra vào chiều tối hoặc nửa đêm về sáng lúc mà thân nhiệt có nhiều thay đổi. Nhiệt độ càng cao thì mức độ đột quỵ càng nặng.
Bệnh đường hô hấp xảy nhiều ở NCT vào mùa nắng nóng có thể bị cảm lạnh do chế độ sinh hoạt hàng ngày không hợp lý (đang đi ngoài nắng về lại tắm ngay hoặc cho quạt chiếu thẳng vào người cho đỡ nóng, giảm mồ hôi), nếu nhẹ có thể gây viêm đường hô hấp trên (viêm mũi, họng, viêm xoang…), nếu nặng có thể viêm phế quản, viêm phổi. Một số bệnh như viêm phế quản mạn tính, giãn phế quản hoặc hen suyễn, bệnh viêm phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) khi nóng, lạnh đột ngột cũng sẽ tái xuất hiện, nhất là hen ác tính rất nguy hiểm đến tính mạng.
Do nắng nóng, NCT lúc ngủ, nghỉ không nằm màn có thể mắc các bệnh do côn trùng đốt, nhất là bệnh sốt xuất hiện tại ở TP.HCM và Hà Nội đang bùng phát, diễn biến phức tạp. Nếu chủ quan không nằm màn tránh muỗi đốt rất dễ lâm bệnh.
NCT luôn bị chứng đau nhức xương khớp hành hạ không chỉ mùa đông giá lạnh mà ngay cả vào mùa nắng nóng. Nhiều người lầm tưởng bệnh đau nhức xương khớp chỉ xuất hiện vào mùa đông. Tuy nhiên, đối với NCT, thời tiết nóng của mùa hè và thay đổi nhiệt độ đột ngột cũng sẽ làm xuất hiện đau nhức xương khớp. Đau nhức xương khớp vào mùa hè ở NCT thường xuất hiện ở các khớp gối, cột sống thắt lưng, khớp bàn tay, bàn chân.
Ngoài ra, vào mùa nắng nóng, một số bệnh về da cũng thường gặp ở NCT (viêm da dị ứng gây ngứa, bệnh Zona...). Ngứa không chỉ ở một vùng của da mà có thể lan tỏa nhiều nơi, thậm chí có trường hợp viêm da dị ứng nhiễm trùng gây mưng mủ, lở loét rất khó chịu. Bệnh Zona là bệnh do virút gây ra và thường chúng ký sinh sẵn trong tổ chức thần kinh cơ thể một số người đã từng bị bệnh thủy đậu (loại virút gây bệnh thủy đậu cũng đồng thời là virút gây Zona). Vì vậy, NCT có thể bị bệnh Zona thần kinh vào mùa nắng nóng.
Phòng bệnh mùa nắng nóng như thế nào?
Để phòng bệnh mùa hè, có mấy điều NCT nên lưu ý, đó là không ra ngoài khi nắng gắt, nếu công việc buộc phải ra khỏi nhà, cần đội mũ hoặc nón rộng vành, mặc ít quần, áo, tốt nhất là loại vải cotton, có kính râm càng tốt. Khi ngoài nắng về nhà không nên uống nước lạnh quá hoặc nước đá, không nên dùng thực phẩm lạnh quá (chè đá, uống nước có đá hoặc dùng hoa quả lấy ra từ tủ lạnh...); không nên uống bia lạnh nhất là người có bệnh tim mạch, tăng huyết áp, hen suyễn; không vào phòng máy lạnh ngay, không cho quạt gió xoáy vào mình và không được tắm ngay khi còn mồ hôi. Không tắm biển, sông, suối, ao, hồ lúc trời nắng gắt, nhất là gần trưa, buổi trưa, xế chiều. Nếu phải làm việc trong điều kiện nắng, nóng cần uống thêm nước có pha một ít muối ăn là rất tốt, nếu có điều kiện uống thêm nước trái cây.
Cần uống đủ lượng nước hàng ngày, không để tình trạng khát nước
Mùa nắng nóng cần ăn uống hợp vệ sinh, tránh xa thực phẩm chưa nấu chín (tiết canh, nem chua, nem chạo, rau sống…) hoặc thực phẩm của ngày hôm trước (đề phòng đã nhiễm vi sinh vật gây bệnh, ôi, thiu). Dù nóng nhưng lúc ngủ (kể cả ngủ ban ngày) đều phải nằm màn để tránh muỗi đốt. Ở các địa phương đang có dịch sốt xuất huyết cần tăng cường diệt muỗi và bọ gây với mọi biện pháp, tốt nhất là vận động mọi người (hàng xóm, con, cháu…) cùng tham gia.
Nên tham gia các bài tập thể dục dành cho NCT về mùa hè
Nên tham gia các bài tập thể dục dành cho NCT về mùa hè (tập thể dục dưỡng sinh hoặc đi bộ, chơi cầu lông, bơi) vào sáng sớm, lúc mặt trời vừa mọc, chiều muộn hoặc đi bộ tùy theo sức khỏe khi trời đã dịu mát. Tránh tập thể dục, bơi, đi bộ lúc trời còn nắng nóng.
Những NCT có sức khỏe kém hay bị mắc các bệnh nhiễm khuẩn như: viêm đường hô hấp, viêm da hoặc mắc bệnh về tim mạch, cần hết sức lưu ý là không tắm nước lạnh hoặc dùng máy lạnh ở nhiệt độ thấp, nhất là đang nóng, ra nhiều mồ hôi, vào phòng máy lạnh đột ngột. Nên tắm nước ấm và dùng quạt điện hay quạt bằng tay, nếu ở phòng máy lạnh, nên để nhiệt độ ở 26 - 270C là vừa.
Khi đi ra ngoài nắng cần đội mũ rộng vành. Chỉ nên tắm vào chiều muộn khi còn ánh nắng mặt trời. Lúc ngủ cần nằm màn để tránh muỗi đốt. Những địa phương đang có bệnh sốt xuất huyết thì tránh muỗi đốt, diệt muỗi, bọ gậy (loăng quăng) bằng mọi hình thức là biện pháp phòng bệnh tốt nhất.
Cần uống đủ lượng nước hàng ngày, không để tình trạng khát nước. Nên ăn nhiều rau, trái cây, nhất là các loại rau, quả dễ tiêu hóa vừa để cung cấp thêm nước, các vi chất, vừa để chống táo bón. Quần áo mặc mùa hè nên rộng, mỏng, thoáng. Nhà ở nên thoáng mát, đủ ánh sáng. Người mắc bệnh mạn tính cần uống thuốc theo đơn và chỉ dẫn của bác sĩ khám bệnh cho mình để tránh bệnh tái phát, nặng thêm.
PGS.TS.BS. BÙI KHẮC HẬU
