Thoái hóa đốt sống cổ là một bệnh gặp chủ yếu ở tuổi trung niên, đặc biệt ở người tuổi cao.
Thoái hóa đốt sống cổ là một bệnh gặp chủ yếu ở tuổi trung niên, đặc biệt ở người tuổi cao. Bệnh gây nhiều phiền phức cho người bệnh, thậm chí gây biến chứng, vì vậy cần biết để chữa trị sớm và phòng bệnh có hiệu quả.
Ở người có 7 đốt sống cổ (được ký hiệu C1 - C7). Từ đốt sống C2 trở xuống, giữa hai đốt sống có các đĩa đệm. Mỗi đĩa đệm được cấu tạo bởi nhân nhầy, vòng sợi, mâm sụn và xung quanh đốt sống có các giây chằng, gân cơ bám vào. Vai trò của đĩa đệm cột sống cổ là để liên kết các đốt sống với nhau. Mâm sụn gắn chặt vào tấm cùng của thân đốt sống bằng một lớp canxi có nhiều lỗ nhỏ có tác dụng dinh dưỡng cho đĩa đệm (theo kiểu khuyếch tán) và bảo vệ xương khỏi bị nhân nhầy ép vào, bảo vệ đĩa đệm khỏi bị nhiễm khuẩn từ xương đi tới. Nhân nhầy di chuyển khi cột sống cử động và có tác dụng làm “giảm xóc” khi có lực tác động vào đốt sống.
Thoái hóa cột sống cổ là gì?
Đó là tình trạng viêm dày và lắng tụ canxi ở các dây chằng dọc cổ, làm hẹp các lỗ ra của các rễ thần kinh biểu hiện ra bằng các triệu chứng lâm sàng. Thoái hóa cột sống cổ là một căn bệnh liên quan trực tiếp đến các đốt sống cổ với nhiều nguyên nhân khác nhau và thường xảy ra ở độ tuổi 55 trở lên.
Nguyên nhân
Thoái hóa đốt sống cổ thường gặp ở người có công việc luôn đòi hỏi phải ngồi lâu, cúi nhiều (lái xe, công tác văn phòng…), ngửa nhiều hoặc thường xuyên mang vác nặng trên đầu (đội vật nặng) hay ngồi nhiều giờ trước màn hình vi tính hoặc xem vô tuyến quá lâu… Các động tác này sẽ làm sai lệch cấu trúc bình thường của đốt sống cổ, làm biến đổi mô xương, dây chằng, cơ và dễ dẫn đến thoái hóa các mô cột sống hoặc hình thành các gai xương đốt sống. Ở người cao tuổi do ít vận động, nằm một tư thế, ăn uống thiếu chất làm cho vùng cổ và vùng gáy không được thường xuyên cử động hoặc khi nằm chỉ giữ nguyên một tư thế làm cho máu ít lưu thông, các tổ chức nuôi dưỡng kém. Ngoài ra còn có thể do tư thế ngủ (chỉ nằm một hoặc hai tư thế, dùng gối không phù hợp, không có thói quen chuyển mình…). Thoái hóa cột sống cổ có thể do viêm khớp cổ mạn tính kéo dài, đây là một trong những nguyên nhân thường gặp
Triệu chứng
Người bệnh có các cảm giác đau, mỏi, buốt khó chịu ngay cả khi nghỉ ngơi, mọi cử động đều gây nên đau đớn, đồng thời các động tác vận động cổ bị vướng, nghe tiếng kêu lục cục khi quay, ngửa, cúi... và đau, thậm chí có thể thỉnh thoảng bị vẹo cổ.
Cơn đau vùng cột sống cổ kéo dài từ gáy lan ra tai, cổ, ảnh hưởng tới tư thế đầu cổ gây hiện tượng vẹo cổ, sái cổ. Cơn đau lan lên đầu, có thể nhức đầu ở vùng chẩm, vùng trán và có thể đau từ gáy lan xuống bả vai, cánh tay ở một bên hay ở cả hai bên, nhất là khi vận động. Trong một số ít trường hợp có thể bị mất cảm giác khéo léo của tay (tay cầm vật dụng dễ bị rơi, khó thực hiện các động tác khéo léo), đôi khi cánh tay và bàn tay có thể bị tê, liệt (một bên hoặc cả hai bên). Có trường hợp ban đêm khi ngủ gặp không khí lạnh đột ngột, kết hợp với một tư thế nằm không thuận lợi, sáng sớm lúc ngủ dậy thấy vai gáy tê cứng, khó chịu.
Biến chứng
Thoái hóa cột sống cổ nếu không được chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời và đúng phương pháp có thể sẽ gây nhiều biến chứng do chèn ép rễ thần kinh và tủy sống gây ra thoát vị đĩa đệm cột sống (các nhân đĩa đệm chèn vào tủy sống).
Biến chứng do chèn ép rễ thần kinh
Thông thường, biến chứng sớm nhất là sau giai đoạn đau đầu, xoay cổ thấy đau, vướng, nhất là thỉnh thoảng bị vẹo cổ, các triệu chứng đau nhức, tê, mỏi ở vùng chẩm, trán bắt đầu lan xuống cánh tay (một bên hay cả hai tùy theo sự chèn ép vào dây thần kinh) và tê, mỏi cánh tay, bàn tay, ngón tay. Một biến chứng khác cũng thường gặp là gây rối loạn tiền đình (đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, nôn mỗi khi đứng lên, ngồi xuống, thay đổi tư thế lúc nằm), làm cho người bệnh mệt mỏi, ăn kém, ngủ kém, lo lắng, trầm cảm, đặc biệt với biến chứng này làm cho người cao tuổi rất dễ bị ngã gây tai nạn. Lý do của biến chứng rối loạn tiền đình là do thoái hóa đốt sống cổ làm tổn thương lỗ tiếp hợp ảnh hưởng đến sự lưu thông máu lên não gây thiếu máu não.
Biến chứng đáng chú ý nhất là thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ gây chèn ép tủy sống có thể gây bại liệt một hoặc hai tay, rối loạn cảm giác tứ chi, rối loạn thực vật (đại tiểu tiện không tự chủ).
Nguyên tắc điều trị
Khi thấy đau mỏi vai gáy cần được khám bệnh sớm để được chữa trị và tư vấn kịp thời. Nếu ở mức độ nhẹ, người cao tuổi cần nghỉ ngơi, thư giãn, kết hợp vật lý trị liệu an toàn dựa trên cơ sở khoa học (tránh vật lý trị liệu thô bạo, không đúng kỹ thuật làm cho bệnh thêm nặng) hoăc xoa bóp, châm cứu một cách bài bản. Bên cạnh đó cần dùng thuốc giảm đau, giãn cơ (uống, dán, thoa ngoài da), thuốc tăng cường thần kinh hoặc vitamin nhóm B. Tuy nhiên cần có chỉ định của bác sĩ, tốt nhất là bác sĩ chuyên khoa khớp, thần kinh.
Lời khuyên của thầy thuốc
Tránh ngồi lâu một tư thế, những người lái xe, lái tàu, văn phòng nên có giải lao giữa giờ (khoảng 2 giờ nghỉ giải lao khoảng từ 10 - 15 phút) và tập động tác nhẹ nhàng như cúi xuống, ngẩng đầu lên, xoay cổ nhẹ (khi chưa bị thoái hóa cốt sống cổ). Với người tuổi cao không được vặn, lắc, bẻ cổ khi đã bị thoái hóa đốt sống cổ, đặc biệt là khi đã bị thoát vị đĩa đệm. Khi nằm ngủ, nghỉ, cần gối đầu với gối có độ cao vừa phải thật thoải mái (không cao, không thấp quá), khi ngủ nên có thay đổi tư thế và thỉnh thoảng chuyển mình để cho máu được lưu thông.
PGS.TS. BS. BÙI KHẮC HẬU
